Οι Ειδικές Φυσικοθεραπευτικές Ασκήσεις για την Σκολίωση (Physiotherapeutic Scoliosis Specific Exercises – PSSE) είναι διεθνώς αναγνωρισμένες και η αποτελεσματικότητα τους είναι επιστημονικά αποδεδειγμένη (Level of Evidence I). Η μέθοδος Schroth είναι η πιο διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο. Όμως αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία, είναι ο κάθε θεραπευτής της μεθόδου να μπορεί να παρουσιάσει τα δικά του προσωπικά επιτυχημένα αποτελέσματα.
Οι δημοσιευμένες έρευνες από άλλους, αλλά και απλώς η πιστοποίηση ενός Φυσικοθεραπευτή στην μέθοδο Schroth με την παρακολούθηση ενός σεμιναρίου δεν εξασφαλίζει ότι η μέθοδος θα εφαρμόζεται σωστά και με ανάλογη επιτυχία. Για αυτό σας συστήνουμε την προσοχή σας σε όσους χρησιμοποιούν το όνομα της μεθόδου Schroth, είτε έχουν την πιστοποίηση τους είτε όχι, (γιατί υπάρχουν και κάποιοι που ισχυρίζονται ότι είναι Ειδικοί στην Σκολίωση, χωρίς να είναι στην πραγματικότητα), υποσχόμενοι εξαιρετικά δήθεν αποτελέσματα.
Όταν εσείς ή το παιδί σας διαγνωστείτε με σκολίωση θα πρέπει οπωσδήποτε να αναζητήσετε έναν ειδικό επιστήμονα που να κάνει μια σωστή αξιολόγηση και διάγνωση της κατάστασης σας. Ένα μεγάλο ποσοστό των σκολιώσεων πιθανόν να μην απαιτεί καθόλου θεραπεία. Είναι σημαντικό ένας ειδικός επιστήμονας να σας υποδείξει την καταλληλότερη θεραπεία για την πάθηση σας , δίνοντας σας μια κλινικά εμπεριστατωμένη και επιστημονική αποδεδειγμένη διάγνωση και θεραπευτική πρόταση. Είναι σημαντικό να αποφύγετε μία άσκοπη θεραπεία (overtreatment), με ασκήσεις ή κηδεμόνα, καθώς και μία λανθασμένη θεραπεία, υποτιμώντας την σοβαρότητα της πάθησης σας (undertreatment).
Η σκολίωση είναι μία πολύπλοκη τρισδιάστατη πάθηση της σπονδυλικής στήλης, που απαιτεί εξειδικευμένη θεραπεία από ειδικούς επιστήμονες. Η αντιμετώπιση της σκολίωσης αποφασίζεται με βάση το μέγεθος του κυρτώματος (γωνία Cobb), την ηλικία, το στάδιο ανάπτυξης που βρίσκεται το παιδί (Risser sign) και άλλους προγνωστικούς παράγοντες, όπως ο τύπος του κυρτώματος, η στροφή των σπονδύλων, το οικογενειακό ιστορικό, η ύπαρξη μειωμένης θωρακικής κύφωσης κ.α.
Οι Ειδικές Φυσικοθεραπευτικές Ασκήσεις για την Σκολίωση (Physiotherapeutic Scoliosis Specific Exercises – PSSE) είναι προσαρμοσμένες στον τύπο της σκολίωσης και βασίζονται στην τρισδιάστατη αυτοδιόρθωση και στην εκπαίδευση του ασθενούς για διατήρηση των διορθώσεων στις καθημερινές δραστηριότητες. Σημαντικός είναι ο ρόλος των PSSE και στην βελτίωση της συνολικότερης αναπνευστικής λειτουργίας, που περιορίζεται σημαντικά σε θωρακικές σκολιώσεις. Η μέθοδος Schroth είναι η πιο διαδεδομένη από τις PSSE, με πλήθος δημοσιευμένων ερευνών που πιστοποιούν την αποτελεσματικότητα της και αναγνώριση από τις διεθνείς επιστημονικές κοινότητες Scoliosis Research Society (SRS) και Society on Scoliosis Orthopedic and Rehabilitation Treatment (SOSORT), που ασχολούνται με την θεραπεία της σκολίωσης.
Δείτε εδώ τα αποτελέσματα μας μόνο με Ασκήσεις Schroth
Ακατάλληλες τεχνικές για την αντιμετώπιση της σκολίωσης
Κοιλιακοί- Ραχιαίοι
Η κλασσική γυμναστική με ενδυνάμωση των κοιλιακών και των ραχιαίων, κάτι που συνήθως αποτελεί σύσταση μεγάλης πλειοψηφίας των ιατρών ή θεραπευτική επιλογή κάποιων φυσικοθεραπευτών, δεν ωφελεί καθόλου στην αντιμετώπιση της σκολίωσης, καθώς γυμνάζει απλώς συμμετρικά τους μυς του σώματος, χωρίς να αλλάξει επ’ ουδενί την σκολιωτική στάση. Οπότε όχι μόνο δεν βοηθάνε την σκολίωση, αλλά όταν εκτελούνται αλόγιστα αρκετά συχνά τείνουν να επιδεινώσουν την παραμόρφωση. Στις σκολιώσεις γενικότερα πρέπει να αποφεύγεται η κάμψη του κορμού προς τα εμπρός, άρα οι κλασσικές ασκήσεις κοιλιακών δεν συνιστώνται. Επίσης, πολύ συχνά στις θωρακικές σκολιώσεις παρατηρείται ταυτόχρονη ελάττωση της θωρακικής κύφωσης (flatback). Όταν η θωρακική κύφωση μειωθεί αρκετά, διευκολύνεται η επιδείνωση του κυρτώματος και της στροφής των σπονδύλων, περιορίζεται η αναπνευστική λειτουργία του ασθενούς και η διορθωτική ικανότητα του κηδεμόνα. Άρα, οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των ραχιαίων ενδεχομένως να προωθήσουν την επιδείνωση της σκολίωσης. Παρόλαυτα, κάποιοι γιατροί προτείνουν σε μικρές σκολιώσεις οι ασθενείς να κάνουν ασκήσεις κοιλιακών και ραχιαίων με την ελπίδα αποφυγής της επιδείνωσης, η οποία όμως δεν επιτυγχάνεται ποτέ με αυτό το είδος άσκησης.
Ενδυνάμωση κυρτού τμήματος και διάταση κοίλου τμήματος του κυρτώματος
Η σκολίωση με την ασυμμετρία που προκαλεί στην σπονδυλική στήλη, πράγματι αλλάζει την μυϊκή ισορροπία, με συνέπεια οι μύες του κοίλου τμήματος της σκολίωσης να βραχύνονται και οι μύες του κυρτού τμήματος να επιμηκύνονται. Είναι εντελώς λανθασμένη όμως η εντύπωση πως διορθώνουμε την σκολίωση, γυμνάζοντας του μύες του κυρτού και διατείνοντας τους μύες του κοίλου τμήματος. Αυτό θα μπορούσε να είχε κάποια βάση, αν η σκολίωση ήταν μία πάθηση ενός μόνο επιπέδου, όμως είναι μια τρισδιάστατη πάθηση, που έχει και ταυτόχρονη στροφή της σπονδυλικής στήλης και παραμόρφωση των σπονδύλων. Η μυϊκή ανισορροπία είναι το αποτέλεσμα την σκολίωσης και όχι η αιτία δημιουργίας της. Αυτό το οποίο χρειάζεται είναι ο σχεδιασμός ενός κατάλληλου προγράμματος Ειδικών Ασκήσεων για την Σκολίωση, το οποίο να επαναφέρει το σώμα στην σωστή συμμετρία και στην διορθωμένη θέση να ενεργοποιηθούν όλες οι μυϊκές ομάδες που χρειάζονται. Συνεπώς, οι θεραπευτικές ασκήσεις πρέπει να ενεργούν και στα 3 επίπεδα κίνησης ταυτόχρονα, να εκπτύσσουν τρισδιάστατα τα πιεσμένα τμήματα του σώματος από την σκολίωση και να ενεργοποιούν τους μυς στην διορθωμένη θέση. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο με τις PSSE, που προσαρμόζονται στον τύπο του κυρτώματος, δρουν τρισδιάστατα και εκπαιδεύουν τον ασθενή να διατηρεί μια διορθωμένη στάση κατά τις καθημερινές δραστηριότητες του.
Yoga – Pilates και Σκολίωση
Οι ασκήσεις τύπου yoga και pilates, παρότι είναι χρήσιμες σε άλλες παθολογίες της σπονδυλικής στήλης και σε υγιή πληθυσμό, στην αντιμετώπιση της σκολίωσης δεν προσφέρουν ουσιαστική αντιμετώπιση. Ενεργούν μονοδιάστατα και φυσικά δεν προσαρμόζονται στον τύπο της σκολίωσης. Επειδή οι γυμναστές που εκπαιδεύονται στις παραπάνω τεχνικές δεν γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά μιας τρισδιάστατης παραμόρφωσης όπως η σκολίωση, πολλές φορές οι ασκήσεις που χρησιμοποιούν σε σκολιωτικούς ασθενείς, με εκτάσεις και στροφές της σπονδυλικής στήλης, αποβαίνουν ιδιαιτέρως επιζήμιες. Υπάρχει μια τάση από μερίδα γιατρών να προτείνουν αυτές τις μεθόδους σαν αντιμετώπιση της σκολίωσης, χωρίς να υπάρχει καμία επιστημονική τεκμηρίωση. Στην διεθνή βιβλιογραφία δεν υπάρχει άλλωστε καμία αξιόπιστη δημοσιευμένη έρευνα που να αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα τους στην αντιμετώπιση της σκολίωσης. Σίγουρα δεν μπορούν να σταματήσουν την επιδείνωση της σκολίωσης, αλλά ούτε και να βελτιώσουν την συμμετρία και εμφάνιση του σώματος, καθώς δεν διορθώνουν ουσιαστικά την παραμόρφωση όταν εκτελούνται.
Μέθοδος Klapp / Μέθοδος Mezieres / Μέθοδος Bowtech/ Ορθοσωμική Γυμναστική και Σκολίωση
Οι ασκήσεις της μεθόδου Klapp, Mezieres, Bowtech και η Ορθοσωμική γυμναστική πάλι δεν ενεργούν τρισδιάστατα, ούτε προσαρμόζονται στον τύπο της σκολίωσης και πολλές φορές με την αλόγιστη χρήση τους συντελούν στην επιδείνωση της πάθησης. Δεν έχουν κανένα απολύτως όφελος στην αντιμετώπιση της σκολίωσης, καθώς πρόκειται για γενικότερες ασκήσεις, που περιλαμβάνουν παθητικές κινήσεις, διατάσεις, μαλάξεις κτλ. και δεν είναι σε καμία περίπτωση εξειδικευμένες ασκήσεις για την σκολίωση. Ακόμα περισσότερο δε, οι θεραπευτές που εφαρμόζουν τις παραπάνω μεθόδους δεν έχουν απολύτως καμία εκπαίδευση για την τρισδιάστατη φύση της σκολίωσης, τους διάφορους τύπους σκολίωσης, την πρόγνωση, την αξιολόγηση της σκολίωσης κ.α. ,οπότε δεν μπορούν να είναι σε θέση να καταρτίσουν το απαιτούμενο πρόγραμμα ειδικών ασκήσεων ανάλογα με τον τύπο της σκολίωσης και να εκπαιδεύσουν τους ασθενείς τους για την διατήρηση των διορθώσεων στις καθημερινές δραστηριότητες. Άλλωστε δεν υπάρχει ούτε μία δημοσιευμένη έρευνα σε κανένα διεθνές επιστημονικό περιοδικό που να αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα των παραπάνω μεθόδων (Klapp, Ορθοσωμική, Bowtech, Mezieres) στην αντιμετώπιση της σκολίωσης. Επομένως πρέπει να αποφεύγονται.
Manual Therapy / Χειροπρακτική και Σκολίωση
Οι ειδικές κινητοποιήσεις του Manual Therapy και η Χειροπρακτική, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο συμπληρωματικά σε κάποιες περιπτώσεις, όταν υπάρχει κάποιο “μπλοκάρισμα” στην σπονδυλική στήλη. Όπως και με τις υπόλοιπες τεχνικές που περιγράφηκαν παραπάνω, δεν σχεδιάζονται με βάση τον τύπο της σκολίωσης, δεν αντιμετωπίζουν τρισδιάστατα την παραμόρφωση και οι θεραπευτές που τις χρησιμοποιούν δεν έχουν βασικές γνώσεις για την σκολίωση. Σαν αποκλειστική αντιμετώπιση της σκολίωσης, είναι προφανές πως οι χειρισμοί και οι κινητοποιήσεις δεν έχουν κανένα απολύτως θετικό αποτέλεσμα στην πρόγνωση της σκολίωσης, στον περιορισμό της επιδείνωσης του κυρτώματος και στην εμφάνιση του ασθενούς.
Αθλήματα και Σκολίωση
Όσον αφορά τα αθλήματα, σε μικρές και μεσαίες σκολιώσεις δεν υπάρχει περιορισμός και ενθαρρύνεται η συμμετοχή των παιδιών σε αυτά, για τα γενικότερη οφέλη της άθλησης και όχι σαν συμπληρωματική θεραπεία. Καμία αθλητική δραστηριότητα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις PSSE στην θεραπεία της σκολίωσης. Σε μεγαλύτερες σκολιώσεις, υπάρχουν κάποιοι ενδοιασμοί για αθλήματα με αρκετά συμπιεστικά φορτία στην σπονδυλική στήλη, π.χ. άρση βαρών, καθώς τα φορτία δεν κατανέμονται ομοιόμορφα λόγω της ασυμμετρίας της σπονδυλικής στήλης. Επίσης, σε αθλήματα που εμπεριέχουν αρκετές στροφές στον κορμό, όπως π.χ. τένις, ακοντισμός, σφαιροβολία, όπως και αθλήματα που φέρνουν την σπονδυλική στήλη σε ακραίες θέσεις και σε μεγάλες εκτάσεις τον θώρακα, όπως π.χ. ρυθμική και ενόργανη γυμναστική.
Θα πρέπει να επισημανθεί πως η συμμετοχή στα παραπάνω αθλήματα δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα επιδεινωθεί η σκολίωση, όμως λόγω της μορφής και της τεχνικής συγκεκριμένων αγωνισμάτων, αλλά και των υψηλών ποσοστών σκολίωσης σε επιδημιολογικές μελέτες, επικρατεί ένας σκεπτικισμός στους κύκλους των επιστημόνων που ασχολούνται με την θεραπεία της σκολίωσης. Οι έρευνες που δείχνουν υψηλά ποσοστά εμφάνισης σκολίωσης σε κάποια αθλήματα, δεν αποδεικνύουν κάποια σχέση αιτίας-αποτελέσματος, δηλαδή δεν υπάρχει απόδειξη πως ένα παιδί με σκολίωση κάνοντας αυτά τα αθλήματα αυξάνει την πιθανότητα να παρουσιάσει σκολίωση ή να επιδεινώσει την ήδη υπάρχουσα. Επίσης, σημαντικό είναι σαν θεραπευτές να λαμβάνουμε υπόψιν μας πως η αντιμετώπιση της σκολίωσης είναι πολυδιάστατη, με σημαντικές ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις, ειδικά στα παιδια που φοράνε κηδεμόνα. Συνεπώς, “επιβάλλοντας” σε ένα παιδί να σταματήσει το άθλημα του, πιθανότατα θα δημιουργήσουμε ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα. Ο εξειδικευμένος θεραπευτής θα πρέπει να είναι σε θέση να διαχειριστεί την κατάσταση, επιτυγχάνοντας το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για το παιδί. Δυστυχώς, μεγάλη μερίδα του ιατρικού κόσμου στην Ελλάδα απαγορεύει οποιαδήποτε δραστηριότητα στα παιδιά με σκολίωση, κάτι που αποτελεί εντελώς λανθασμένη προσέγγιση και ενάντια στις κατευθυντήριες οδηγίες των διεθνών επιστημονικών κοινοτήτων SRS και SOSORT.
Σχετικά με την κολύμβηση, που πολύ συχνά προτείνεται από τους γιατρούς, ακόμα και σαν θεραπεία σε μικρές σκολιώσεις, οι απόψεις είναι ιδιαιτέρως αμφιλεγόμενες. Η κολύμβηση σαν άσκηση έχει το θετικό πως γυμνάζει τους μύες του κορμού και βοηθάει στην διατήρηση της ελαστικότητας της σπονδυλικής στήλης. Όμως, σε καμία περίπτωση δεν συμβάλλει στην αντιμετώπιση της σκολίωσης, καθώς γυμνάζει συμμετρικά το σώμα και δεν ενεργεί στην τρισδιάστατη φύση της πάθησης.
Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει πως το ποσοστό των κολυμβητών που παρουσιάζουν σκολίωση αγγίζει το 20%. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η σκολίωση προκαλείται ή επιδεινώνεται απαραίτητα από την κολύμβηση. Πιο πιθανό φαντάζει το σενάριο πως επειδή πολλοί γιατροί θεωρούν πανάκεια την κολύμβηση για όλες τις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης, αρκετά συχνά σε σκολιώσεις συστήνουν στα παιδιά να κάνουν κολύμβηση, οπότε οι επιδημιολογικές μελέτες βρίσκουν υψηλά ποσοστά σκολίωσης σε κολυμβητές. Πάντως, αρκετοί επιστήμονες στο εξωτερικό δεν επιτρέπουν την κολύμβηση σε άτομα που πάσχουν από σκολίωση. Συνοψίζοντας λοιπόν, τα αθλήματα δεν έχουν καμία επίδραση στην σκολίωση, ούτε θετική ούτε αρνητική, οπότε το παιδί μπορεί να επιλέξει να κάνει το αγαπημένο του άθλημα χωρίς περιορισμούς, όχι όμως περιμένοντας πως θα το βοηθήσει με κάποιο τρόπο στην αντιμετώπιση της σκολίωσης του.
Οι Ειδικές Φυσικοθεραπευτικές Ασκήσεις με την μέθοδο Schroth στην Ελλάδα
Η μέθοδος Schroth αποτελεί επιστημονικά τεκμηριωμένη αντιμετώπιση της σκολίωσης σε παιδιά (είτε με κηδεμόνα είτε χωρίς) και ενηλίκους και το επίπεδο επιστημονικών αποδείξεων με βάση την διεθνή βιβλιογραφία είναι Level of Evidence I, ενώ είναι επισήμως αναγνωρισμένη και από τις διεθνείς επιστημονικές κοινότητες SRS και SOSORT. Δυστυχώς, στην χώρα μας δεν υπάρχουν αρκετοί πιστοποιημένοι θεραπευτές, ενώ καποιοι από αυτούς που έχουν λάβει την πιστοποίηση τους είτε δεν εφαρμόζουν σωστά τις αρχές της μεθόδου και τις συστάσεις των επιστημονικών κοινοτήτων, είτε δεν έχουν αποκτήσει κλινική εμπειρία, με συνέπεια τα αποτελέσματα της θεραπείας να μην είναι τα αναμενόμενα. Έτσι, το γενικότερο επίπεδο παροχής θεραπευτικών υπηρεσιών για την σκολίωση είναι πολύ φτωχό.
Αρκετοί Ορθοπεδικοί αγνοούν την σημαντικότητα των Ειδικών Ασκήσεων για την Σκολίωση με την μέθοδο Schroth, παρά την πλέον αναμφισβήτητη αποτελεσματικότητα τους, μέσα από υψηλής μεθοδολογικής ποιότητας έρευνες, καθώς και τις επίσημες κατευθυντήριες οδηγίες των SRS και SOSORT, που συνιστούν την εφαρμογή τους είτε σαν αποκλειστική αντιμετώπιση σε μικρές σκολιώσεις, είτε σε συνδυασμό με τον κηδεμόνα σε μεσαίες και μεγαλύτερες. Σε κάποιο βαθμό πάντως η δυσπιστία του ιατρικού κόσμου είναι δικαιολογημένη, καθώς στην Ελλάδα υπάρχουν διάφοροι γυμναστές ή φυσικοθεραπευτές που αυτοπροσδιορίζονται ως ειδικοί στην αντιμετώπιση της σκολίωσης με δραματικά όμως τελικά αποτελέσματα. Οπότε κάποιοι γιατροί (αλλά και οικογένειες ασθενών) πιθανόν να έχουν σχηματίσει μια κακή εντύπωση για την αποτελεσματικότητα της μεθόδου Schroth, λόγω της κακοφημίας από τους επιτήδειους που προσποιούνται τους ειδικούς και παρουσιάζουν εντελώς αρνητικά αποτελέσματα. Ακόμα χειρότερο δε είναι το γεγονός πως κάποιοι από αυτούς είναι πιστοποιημένοι θεραπευτές στην μέθοδο Schroth. Η σωστή εφαρμογή της μεθόδου Schroth είναι απαιτητική για τους φυσικοθεραπευτές, καθώς χρειάζεται αφοσίωση, συνεχή εκπαίδευση και απόκτηση εμπειρίας, μελέτη και κριτική ανάλυση των διαφορετικών περιπτώσεων και συνέπεια στην εφαρμογή των θεραπευτικών αρχών της.
Δυστυχώς, ορισμένοι πιστοποιημένοι θεραπευτές στην μέθοδο Schroth, με παραδείγματα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, δεν τηρούν όλα τα παραπάνω και τα αποτελέσματα δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που πραγματικά προσφέρει η μέθοδος Schroth. Επιπλέον, κάποιοι από τους πιστοποιημένους θεραπευτές δεν έχουν αποκτήσει εμπειρία στην εφαρμογή της μεθόδου, καθώς δεν έχουν την δυνατότητα να βλέπουν αρκετά περιστατικά, με συνέπεια πάλι οι υπηρεσίες που προσφέρουν να μην είναι καθόλου υψηλής ποιότητας και αποτελεσματικότητας, όπως θα πρέπει να είναι με την μέθοδο Schroth.
Ένα άλλο νοσηρό φαινόμενο που παρατηρείται είναι πως κάποιοι παρουσιάζονται σαν πιστοποιημένοι θεραπευτές της μεθόδου Schroth, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ιδιωτικό κέντρο που λειτουργεί στην Αθήνα “υπό το όνομα της μεθόδου Schroth” και η συνάδελφος δεν έχει καμία επίσημη πιστοποίηση στην μέθοδο, παραπλανώντας τους ανυποψίαστους ασθενείς που επισκέπτονται το κέντρο αναζητώντας θεραπεία. Επί σειρά ετών διαμηνύει στους ασθενείς με σκολίωση πως οι κηδεμόνες δεν βοηθάνε και δεν πρέπει να εφαρμόζεται ακόμα και σε μεγάλες σκολιώσεις, κάτι που αντιτίθεται πλήρως στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες από τις επιστημονικές κοινότητες. Τα αποτελέσματα από την κάκιστη εφαρμογή των ενδείξεων θεραπείας και των αρχών της μεθόδου Schroth είναι πολύ συχνά οδυνηρά με σημαντική επιδείνωση της σκολίωσης. Στο κέντρο Schroth Scoliosis & Spine Clinic, έχουν έρθει πάρα πολλοί ασθενείς, οι οποίοι είχαν εμπιστευτεί θεραπευτές που χρησιμοποιούσαν το όνομα της μεθόδου Schroth, (είτε είχαν πιστοποίηση αλλά δεν εφάρμοζαν σωστά την μέθοδο, είτε δεν είχαν καν πιστοποίηση), με μεγάλη επιδείνωση.
Παρόμοια φαινόμενα με αυτά που περιγράφηκαν παραπάνω παρατηρούνται και σε άλλες χώρες του εξωτερικού. Για αυτό εμπιστευτείτε την υγεία σας ή του παιδιού σας σε κάποιον ειδικό πιστοποιημένο επιστήμονα που θα σας δώσει μια αξιόπιστη αξιολόγηση, διάγνωση, πρόγνωση και πρόταση της καταλληλότερης θεραπείας για την πάθηση σας.
Προτεινόμενα σχετικά άρθρα:
- Σκολίωση Ενηλίκων
- Ειδικές Φυσικοθεραπευτικές Ασκήσεις για Σκολίωση
- Κηδεμόνες για Σκολίωση
- Αποτελέσματα θεραπείας για Σκολίωση
Βιβλιογραφία:
- Negrini et al, 2011 SOSORT guidelines: Orthopaedic and Rehabilitation treatment of idiopathic scoliosis during growth. Scoliosis 2012, 7:3 doi:10.1186/1748-7161-7-3
- Christa Lehnert Schroth, Three-Dimensional Treatment for Scoliosis. A physiotherapeutic method for deformities of the spine. 2007
- Yoga for Scoliosis – Be very careful, https://www.schrothmethod.com/yoga-for-scoliosis
- Weiss HR, The method of Katharina Schroth- history, principles and current development. Scoliosis 2011, 6:17
- Zaina et al, Swimming and spinal deformities : a cross-sectional study. J Pediatr. 2015 Jan;166(1):163-7
- www.srs.org
- www.schrothmethod.com
- https://www.schroth-barcelonainstitute.com/
- Romano M et al, SEAS (Scientific Exercises Approach to Scoliosis): a modern and effective evidence based approach to physiotherapeutic specific scoliosis exercises. Scoliosis 2015, 10:3